Faalangst

Een groot deel van de kinderen die bij mij in de praktijk komen hebben te maken met faalangst. De ouders weten dit meestal goed te duiden. De kinderen zelf hebben geen idee dat waar ze tegenaan lopen op school, hobby en thuis te maken heeft met faalangst. Het zit in hun systeem, het overheerst ze en ze kunnen daar zelf niet makkelijk een draai aan geven. Ze blijven denken in niet helpende gedachten.

Wat is faalangst?
Als je kijkt naar de letterlijke uitleg dan is faalangst de angst om te falen. Angst om niet te kunnen voldoen aan het beeld dat anderen van jou hebben (of wat jij denkt dat anderen van jou hebben) en/of het beeld dat je van jezelf hebt. Bang zijn dat er ondanks een goede voorbereiding een mislukking volgt. De niet helpende gedachten hebben van te voren al de overhand. ‘Ik kan het niet. Het gaat niet lukken. Het gaat zeker weer verkeerd. Het is ook veel te moeilijk’. enz.
Faalangst heb je alleen als het gaat om een bepaalde ‘taak’, iets wat van je wordt verwacht. En ook een ‘taak’ waar een beoordeling op volgt. Bijvoorbeeld het maken van een proefwerk, Cito toets, turnwedstrijd, een spreekbeurt of zelfs het stellen van een vraag aan de meester of juf. Door deze angst presteer je vaak minder dan mogelijk, onder je niveau. De angst staat een goede uitvoering in de weg.

Welke soorten faalangst zijn er?
Er worden 3 soorten faalangst onderscheiden:

1. Faalangst voor cognitieve taken. Denk dan aan proefwerken, toetsen, het maken van een werkstuk of ander werk waar je bij moet nadenken.
2. Faalangst voor sociale taken. Een gedichtje durven voor te lezen tijdens de bruiloft van een oom en tante, de vinger op steken in de klas om iets aan de juf te vragen of vertellen over het weekend in een groep.
3. Faalangst voor motorische taken. Iets presteren met je lijf zoals bij turnwedstrijden, het bouwen van een hut of het maken van een tekening.

Ook zijn er combinaties mogelijk waar kinderen last van hebben. Bij een spreekbeurt kun je te maken hebben met cognitieve en sociale faalangst.

Welke oorzaken van faalangst zijn er?
Het hebben van te hoge verwachtingen (bijvoorbeeld van ouders, leerkrachten of het kind zelf) is er een van. Verder speelt een perfectionistische instelling (alles goed willen doen) ook mee. Faalangst kan ook ontstaan bij onzekerheid door problemen binnen het gezin, of bij leerstoornissen (zoals dyslexie, dyscalculie) en bij kinderen die zich (langdurig) niet gehoord hebben gevoeld.

Hoe komt dit naar voren bij hooggevoelige kinderen?
Ruim 60% van de hooggevoelige kinderen is faalangstig (onderzoek Esther Bergsma). Dit percentage is veel hoger dan het percentage faalangst onder alle kinderen. In onderzoek onder alle kinderen worden percentages van rond de 10 – 13% genoemd.
Bij hooggevoelige kinderen is er sprake van intense / diepere verwerking. Er is een sterk geactiveerd Stop – Check – Do system. Hooggevoelige kinderen schatten van te voren in welke risico’s een situatie heeft. En hooggevoelige kinderen vermijden het liefst deze risico’s. Omdat ze alles in één keer goed willen doen (de optimale-optie-ambitie Esther Bergsma). De angst om fouten te maken weerhoudt hen ervan (nieuwe) activiteiten te ondernemen. Faalangst hangt ook samen met het voelen van een kritische blik van anderen en hooggevoelige kinderen voelen die kritische blik vaak sterk.
Enkele voorbeelden:
Kind in groep 2 welke altijd dezelfde puzzel blijft maken, ook al is deze voor hem ondertussen ontzettend makkelijk. Niet aan een andere, moeilijkere puzzel beginnen. Stel dat het niet lukt……

Een tekening is niet goed genoeg wanneer de tekening niet lijkt op het beeld wat het kind in het hoofd heeft. De tekening wordt in elkaar gepropt en belandt in de prullenbak.

Het heeft lang geduurd voordat het kind ging fietsen. Heeft ook niet geoefend, maar fietste de eerste keer in 1 keer weg.

Nieuwe dingen ondernemen
Voor hooggevoelige kinderen is het sowieso lastig om nieuwe dingen te ondernemen. Denk maar aan de eerste keer op zwemles gaan of voor het eerst naar een pretpark gaan. Hooggevoelige kinderen zijn van te voren al bezig met wat er gaat gebeuren, hoe het eruit ziet, wat er van ze verwacht wordt en of het daar wel oké / veilig is. Hooggevoelige kinderen met faalangst zijn helemaal bang om nieuwe dingen te ondernemen. Want nieuwe dingen vergroot de kans op fouten en dus falen. En dat risico gaan ze liever niet aan.

Hoe omgaan met faalangst?
Voor ouders is dit lastig. Aan de ene kant wil je niet aan de angst van je kind voorbij gaan, maar aan de andere kant wil je ook niet dat hij daardoor al die nieuwe leuke dingen mist. Het is dan belangrijk om je kind wel nieuwe ervaringen op te laten doen, zonder dat je over de grenzen van je kind heen gaat. Dwing niets af. Er zit ook al groei in het aangaan van situaties. Elke kleine stap is er één en zullen later een grote stap worden.
Heb begrip voor de angst van je kind. Bagatelliseer het gevoel niet. Neem je kind serieus en probeer te achterhalen op welk vlak de faalangst speelt. In het cognitieve, sociale of motorische vlak? En praat hierover met je kind door begrip te tonen en zelf woorden hieraan te geven.
Laat merken dat dingen fout mogen gaan en hoe je daar dan mee om kan gaan. Teleurstellingen en verdriet mogen er ook zijn. Daar leert een kind weer voor een volgende keer van.
Leg niet te veel nadruk op prestaties. Vraag bijvoorbeeld niet hoeveel fouten hij had, maar hoeveel goede antwoorden. Of benoem hoe het kind gewerkt heeft aan zijn spreekbeurt (vol enthousiasme, geconcentreerd, alles goed opgezocht op internet enz.).
Laat je kind meedenken en meebeslissen in hoe hij dingen wil proberen. Vraag of je kind toe is aan de volgende stap. Laat de beslissing bij je kind.

Wat kun je nog meer met je kind doen?
Tegenover faalangst staat vertrouwen. Vergroot het vertrouwen van je kind door samen te kijken naar zijn kwaliteiten, waar hij blij van wordt en door deze juist uit te vergroten. Ga op zoek naar helpende gedachten die jouw kind kan gebruiken. Bijvoorbeeld: ik kan het nog niet, ik mag hulp vragen of ik doe goed mijn best.
Werk aan ontspanning door bijvoorbeeld samen naar het bos te gaan, gezellig te gaan knutselen met zijn allen, lekker met elkaar te gaan bewegen, muziek te luisteren, met elkaar te stoeien of een moment samen heerlijk te lachen. Kijk ook naar lichamelijke ontspanningstechnieken bijvoorbeeld ademhalingsoefeningen, ontspanningsmassage, yoga oefeningen of een visualisatie oefening.

Hulp nodig?
In mijn praktijk heb ik dus veel te maken met kinderen die faalangstig zijn en waarvan de ouders hun kind graag willen helpen. Veel van mijn oefeningen zijn er dan ook op gericht om het zelfvertrouwen weer op te bouwen en het kind geloof te geven in zijn eigen kracht. Maar ook om de ouders mee te nemen in dit proces en te laten ervaren hoe ze dit zelf met hun kind op kunnen pakken.
We oefenen bijvoorbeeld regelmatig een spreekbeurt die de volgende week voor het kind op het programma staat op school. Of hoe je aan andere kinderen vraagt of je mag meespelen.
En daarbij ervaar ik de laatste tijd steeds meer dat het de kinderen helpt om dit te oefenen, maar dat het nog beter is wanneer ze dit kunnen oefenen met leeftijdsgenootjes. En dat heeft me aan het denken gezet.

Faalangsttrainer
Getriggerd door bovenstaande en omdat ik zelf altijd graag leer en mezelf nog verder wil ontwikkelen in wat ik graag doe, ben ik een opleiding tot faalangsttrainer aan het volgen. Op termijn wil ik groepjes kinderen gaan begeleiden middels een 8 tal lessen waarin ze mogen gaan oefenen anders om te gaan met hun faalangst.
Ik heb er enorm veel zin in. De meeste modules van de training heb ik al doorlopen en eind juni staat er een praktijk dag op het programma. Daarna mag ik me faalangsttrainer noemen. Dit voor kinderen van 8 – 12 jaar en jongeren van 12 -18 jaar. Geloof me maar dat het aanbod hiervoor snel op mijn website zal staan 😉. Mocht je daar nu al meer over willen weten? Mail gerust naar info@leahendriks.nl